Plaktivisme

Natuurlijk, het veranderen van het klimaat houd mij ook bezig en ik zie al jaren de gevolgen op bomen. Sterker nog, door klimaatverandering merk ik dat mijn leeftijd in een te rap tempo aan het toenemen is. Zeker nu ik terug kan kijken op een 40-jarige dagelijkse professionele relatie met bomen. In die tijd is er veel veranderd…”Toe opa vertel eens...?” hoor ik mijn denkbeeldige kleinkinderen al zeggen.

Neem het groeiseizoen ... Ik ben op 1 mei jarig, in mijn jeugd vroeg ik aan mijn ouders of de bomen dan al in het blad zitten, want de kalender lezen vond ik lastig. Ik was het liefst zo snel mogelijk jarig. Nee zeiden ze, de eerste blaadjes komen begin mei aan de bomen, maar de dikke eik hier in de straat staat dan nog lang niet in het blad. Wat is nu het geval? De eerste bomen komen al gedurende maart in het blad en de eerste eiken krijgen al bladeren vanaf begin april. Bovendien doen de herfst en bladval ook veel later hun intrede. Eiken die tot eind november in het blad staan, zijn niet uitzonderlijk en platanen groeien in ons klimaat tot in oktober. Het blijkt dat de afgelopen 15 jaar het groeiseizoen gemiddeld een maand langer is dan een halve eeuw geleden.

Gevolgen late nachtvorst op Hongaarse eik 9 mei 2017

Vanwege het langere groeiseizoen ontstaan er ook nadelige gevolgen door weersextremen, dat kun je als eerste in het voorjaar zien als we begin mei nog nachtvorst krijgen. Tot de IJsheiligen die omstreeks 11 mei liggen, is mij geleerd om geen vorstgevoelige bloemen buiten te zetten, nachtvorst is normaal voor ons klimaat. Dat is nog steeds zo. Maar door de vroege ontwikkeling van het groeiseizoen zijn de effecten van de late nachtvorst veel ernstiger, omdat de bomen veel verder in hun ontwikkeling zijn. Dit heeft flinke gevolgen voor de fruitteelt die de bloesem dient te beschermen. Dit wordt steeds lastiger om dit met een waternevel te doen. Het beschermt weliswaar de ontluikende bloesemknop, maar het kan ook de ver ontwikkelde vruchtzetting breken. Maar ook walnoten, honingbomen én zelfs eiken kunnen bevriezen en verliezen hierdoor het eerste ontwikkelde blad. Dit resulteert in vermindering van groei. Gedurende de zomer komen daar de extreme buien en zomerstormen bij. Toen ik met mijn boomverzorgingsbedrijf in de jaren 90 begon, had ik één gouden regel: in de zomer als ik vakantie heb, dan heeft het personeel dat ook. Ik heb geen zin in een hoofd die door de heg wordt gestoken en vraagt of ik even kan regelen dat een kapotte band gerepareerd wordt. Vanaf het millennium werd steeds vaker een beroep gedaan op onze inzet in de zomer omdat zomerstormen schade veroorzaakten wat opgeruimd moest worden. Dat was daarvoor nog een zeldzaamheid. Gevolg was dat een generale boomvakvakantie niet meer in stand was te houden.

Gevolgen zomerstorm 15 juli 2010

Ook de kans op bliksem neemt steeds meer toe. Naarmate de gemiddelde aardtemperatuur met 1 graad Celsius stijgt, neemt de hoeveelheid bliksem met 12% toe. De kans dat je door bliksem getroffen wordt of schade ervaart vanwege  zomerstormen kan zomaar hoger worden dan het risico door een  afgestorven tak getroffen te worden. Die dode tak is er overigens niet meer want die hebben we met  heel veel risico-gemanagede energie uit de bomen gesnoeid.

Wateroverlast Waalkade Nijmegen 12 februari 2020, zomer 2022 werd hier de laagste rivierstand sinds vele jaren beleefd

Andere te verwachten extremen zijn lange periodes van droogte en heftige regenval. Het lijkt na de droge én hete zomers van 2019, 2020 en 2022 bijna niet voor te stellen, maar het wordt in Nederland ook natter , en de periodes van droogte zijn langer. De droogte heeft effect op de periodes van nazorg voor nieuw aangeplante bomen. Een reguliere nazorg periode is drie groeiseizoenen, waarbij een nieuw aangeplante boom in een afnemende frequentie van genoeg water moet worden voorzien. Na drie jaar moet de boom zelf kunnen voorzien in zijn vochtbehoefte. De zomer van 2022 met temperaturen ver in de 30 graden Celsius, bewijst dat dit ook niet meer voldoende is. We gaan naar een nazorgperiode van misschien zelfs wel vijf jaar. Naast de droogte staat een toename van UV-intensiteit. Om die reden zijn meer en meer bomen met bastverbranding, oftewel zonnebrand,  waar te nemen.

Lange periodes en veel regen zorgen voor verstoring van de bodem. Ze worden erosie- en slempgevoelig, maar hier lijken ook negatieve gevolgen te zien op veel soorten bomen door de toename van de bodemschimmel Phytophthora. Inmiddels is de nationale zeespiegel 20 cm gestegen, de bodem verzilt in het kustgebied steeds meer door zoutwater, wat kans krijgt steeds verder landinwaarts te stuwen. Bomen die afhankelijk zijn van een grondwaterprofiel, nemen hierdoor brak water op en krijgen steeds vaker te maken met groeiproblemen omdat ze niet zouttolerant zijn, met in provincie Zeeland hebben we dit al diverse malen vastgesteld.

Droogteverschijnselen én zonnebrand op beuk augustus 2020 te Siebengewald

Nog niet depressief? Dan ga ik even door... De klimaatverandering zorgt in algemene zin voor conditievermindering van ons bomenbestand, daar spelen ook milieueffecten in mee die een gevolg zijn van onze economische groeidrift. Het is een feit dat een afnemende conditie bomen gevoeliger maakt voor aantasters. Deze aantasters hebben in de evolutie de taak om zwakkelingen op te ruimen, secundaire aantastingen dus. Kevers zijn uitermate goed in staat om verzwakte bomen op te sporen, maar ook houtparasitaire schimmels worden succesvol onder het leger van de zwakkelingen. Naarmate monoculturen door ons zijn opgericht, neemt het succes van de opruimers toe. Een monocultuurbos met door droogte verzwakte sparren maakt dat de letterzetter mateloos succesvol is. Bovendien zorgt het ervoor dat het humeur van dit insect voorlopig opperbest blijft.

Typisch voorbeeld van een laat najaar 4 november 2022

Gelukkig bewegen wij als bomenmensen ook mee. Het vak over kennis van bomen is al enorm geëvolueerd, ik ben zelf van boomchirurg naar boomverzorger naar boomtechnisch adviseur naar senior boomtechnisch adviseur geëvolueerd. Nu zie ik het woordje ‘senior’ meer als gepokt en gemazeld in de materie, anderen zullen een relatie met mijn vorderende leeftijd willen leggen. Ik wil bijna zeggen: hou  op om na zes maanden die snotneus een senior te noemen enkel omdat hij na 2 weken ETW diploma een boomtechnisch adviseur wordt. Sorry, ik betrap me op een sneer naar een vlotte carrièreontwikkeling die sommige bedrijven zich aanmeten door vrijelijk met ambitieuze titels te strooien die een degradatie van functietitels veroorzaken.

Is er dan geen hoop meer? Jawel! Geen zorgen: alles wat ik hiervoor opsom, heeft gevolgen voor bomen, maar zelfzuchtig als we zijn heeft het uiteindelijk de meest verstrekkende gevolgen voor de mens. Er zullen mogelijk boomsoorten in onze klimaatzone verdwijnen maar ook bijkomen. Het is echter de mens die het meeste onder de veranderingen zal leiden. Wij denken dat we met onze egoïstische inslag bovenaan de apenpyramide staan. Maar naarmate het klimaat verandert, draait de pyramide zich om en zullen wij bezwijken onder de ecologische last van de alles verpletterende massa, genaamd: natuur.

Bezuidenhoutselaan Den Haag, aantrekkelijk door volume groen.

Oplossingen die in onze macht liggen? Behoud en plant bomen, bomen en nog eens bomen . Plant bomen in open groeiplaatsen. Ga alleen maar voor kwaliteit geen compromissen. Stop met geknutsel in groeiplaatsen met plastic, bomengranulaten en meer van dit soort kunstgrepen. Doe dit alleen als er geen enkele andere mogelijkheid meer is. Hou alsjeblief op met stuks bomen tellen en ga voor meetbare oppervlaktes groen. Zorg in een stedelijke omgeving voor minimaal 30% kroonbedekking. Zorg voor diversiteit waarbij je bomenbestand bestaat uit maximaal 10% van één boomsoort, maximaal 20% uit één boomgeslacht en maximaal uit 30% van één familie. Stop met het doorgeslagen risicogestuurd  boombeheer. De veiligste boom is geen boom. De kans dat je als honderdjarige boom een ETW-snotneus aan je voeten krijgt die een zwam tussen je tenen niet begrijpt, om je vervolgens af te keuren, neemt met de jaren alleen maar toe. Hou daarmee op!

Eenieder die een statement wil maken en aan een boom wil vastplakken, ga gerust je gang. Ik stel wel voor om het een beetje in het zicht te doen, want er staan maar weinig bomen op talkshowtafels.