Bezig met laden...
Verenigde Naties: Internationaal Jaar Plant Gezondheid, IYPH 2020
0 weergaven Reacties niet mogelijkWist u het al? 2020 is door de Verenigde Naties uitgeroepen als International Year of Plant Health, IYPH 2020 oftewel het Internationaal Jaar van Plant Gezondheid. Het lijkt erop dat het vooral een ver van mijn bed show is en Nederland het links laat liggen. Is dit dé kans om het belang van planten en bomen in het bijzonder bij het brede publiek onder de aandacht te brengen?
Je zult misschien, net als ik, in eerste instantie denken wat moet ik daarmee, IYPH 2020? Nu was ik eind februari op een congres rondom dit onderwerp uitgenodigd in Kew Gardens, Londen en gevraagd deel te nemen in een internationaal discussie panel. Het is mij duidelijk, dit onderwerp raakt ons veel meer dan we denken. De voedsel en landbouw organisatie van de Verenigde Naties schat dat 40 procent van alle landbouwgewassen die in de wereld geteeld worden sterven door ziekten en aantastingen. Dit betekent dat ze niet geconsumeerd kunnen worden. Plantgezondheid wordt steeds meer bedreigd. Klimaatverandering en menselijke activiteiten hebben ecosysteemdiensten aangetast, biodiversiteit verminderd en nieuwe mogelijkheden gecreëerd waar veelal exotische, invasieve soorten succesvol in kunnen gedijen. Het gaat dus niet alleen maar over plantgezondheid maar ook over plantveiligheid, het risico beperken op insleep van nieuwe ziekten en aantastingen.
Ik wil me hierbij vooral richten op kansen en bedreigingen voor bomen. Ziekten en aantastingen kunnen op diverse manieren geïntroduceerd worden. De natuurlijke weg is verspreiding van een ziekte of aantasting welke door het organisme zelf is geëvolueerd. Zo zullen insecten vaak vliegend of lopend en soms ook meegenomen door de wind een bepaalde afstand af kunnen leggen wat tot hun natuurlijke actieradius behoort. Een eikenspintkever, Scolytus intricatus is een vrij lui insect en als die het in een omgeving naar zijn zin heeft zal deze zich ongeveer in een straal van 150 meter verspreiden. Naar de zin hebben moet je hierbij lezen dat dit insect voldoende mogelijkheid tot vermenigvuldiging kan vinden want dat is slechts het ultieme doel van een insect. Daarnaast staan micro-organismen zoals bacteriën, schimmels en virussen als potentiele bedreiging bekend. Het huidige corona virus bij mensen laat maar al te goed zien hoe virussen zich kunnen verspreiden. Nu kennen we in bomen wat minder virussen maar hebben we vooral met bacteriën en schimmels te maken. Zo weten we dat de sporen van het vals essenvlieskelkje, Hymenoscypus fraxineus de veroorzaker van essentaksterfte, na een verspreiding via de lucht op 30 km afstand nog levensvatbaar zijn aangetroffen. Deze uit Azië afkomstige schimmel heeft zich sinds de eerste vaststelling in Polen/Litouwen in begin jaren 90 succesvol over nagenoeg heel Europa weten te verspreiden. Voor het succes van een ziekte zijn twee componenten van wezenlijk belang. Ten eerste dient het klimaat geschikt te zijn en ten tweede dient er voldoende voedselbron aanwezig te zijn. De schimmel uit Azië die essentaksterfte veroorzaakt heeft zich hier kunnen vestigen en essen zijn massaal in Nederland aanwezig dus daarmee is een succesvolle ontwikkeling en verspreiding gegarandeerd.
Dit zijn een paar bekende voorbeelden maar dan zijn er ziekten en aantastingen die we nog niet op onze bomen hebben maar die zich ook in ons milieu kunnen vestigen. Een bedreiging voor ons planten en bomenbestand is de bacterie met de naam Xylella. Deze bacterie komt van nature voor op koffieplantages in Zuid Amerika en is sinds 2013 in Italië bevestigd. In 2018 is een koffieplant in een kantoor in Noordwijk door NVWA onderschept en gediagnostiseerd met Xylella. Het risico van deze bacterie zit hem in het feit dat deze niet specifiek gericht is op één geslacht planten. De meest actuele Europese Commissie lijst van 11 april 2019 en vermeld soorten als eiken, kersen en walnoot maar ook druif, lavendel en asperges. De Xylella bacterie komt in vier subsoorten voor met ieder hun eigen specifieke waardplant voorkeuren. Niet alle planten gaan er aan dood en in iedere klimaatzone moet nog blijken wat het werkelijke effect is. Het is wel duidelijk dat in Italië vooral amandelbomen, Prunus dulcis de gevolgen ondervinden en olijfbomen, Olea europae kunnen afsterven door deze ziekte. In Nederland weten we eigenlijk dus nog niet wat de exacte effecten zullen zijn op aangetaste planten en bomen. Niet iedere soort die nu bekend is in Zuid Europa groeit in Nederland maar het geslacht is vaak wel met diverse andere soorten hier bekend. Oftewel we hebben nauwelijks amandelbomen, Prunus dulcis maar wel heel veel andere kersen zoals onze boskriek, Prunus avium. De verspreiding van de bacterie vind plaats via zuigende insecten zoals bladluizen en wantsen maar de meest snelle verspreiding die nu al regelmatig is aangetoond, is via verslepen van plantmateriaal. In een plant kunnen tot drie jaar geen verschijnselen worden waargenomen terwijl de bacterie wel levend in de plant aanwezig is. Het Nederlandse quarantaine beleid van deze ziekte is dusdanig dat als een uitbraak op een kwekerij plaatsvindt de kans bestaat dat deze hieraan failliet gaat vanwege vernietiging van plantmateriaal en verbod op handel gedurende opvolgende jaren.
Zo zijn er voorbeelden te over van bedreigingen vanwege invasieve soorten, sommige met in mindere mate effecten zoals de Malvawants, Oxycarenus lavaterae vanuit Noord Afrika die steeds vaker op winterlinde, Tilia cordata is te vinden en sommige die een heel serieus bedreiging vormen zoals de essenprachtkever, Agrilus planipennis welke ik in 2017 al volop in Rusland heb aangetroffen en onoverkomelijk onze kant op komt en in de Verenigde Staten en inmiddels ook Canada nagenoeg het gehele geslacht es, Fraxinus afdood.
Terug naar IYPH 2020. Plantgezondheid is een zeer relevant onderwerp. We sjouwen met onze planten over de hele wereld waarbij grote risico’s ontstaan vanwege insleep van onbedoelde organismen. Dit betekent dat we aan de grenzen strikt moeten zijn en op alles wat we kunnen voorkomen moeten controleren. Maar laten we ook realistisch zijn, het corona virus bij mensen maar ook Xylella bewijst dat hierdoor ook schijnveiligheid kan ontstaan én een zekere mate aan gezondheid hysterie ontstaat. Ziekten en aantastingen kennen geen grenzen. Dat brengt mij terug bij de twee componenten die van belang zijn voor het succes van een ziekte. Het huidige klimaat wat we kennen is een feit, ik hoop dat we het ten goede kunnen keren maar in ons klimaat voelen veel nieuwe ziekten en aantastingen zich thuis. De voedselbron hebben we in ons gecultiveerde landschap zelf in de hand. De door mij veelvuldig aangehaalde monoculturen dragen bij aan het succes van ziekten vooral als deze gespecialiseerd zijn in een bepaald geslacht. Een divers landschap is hierbij de basis voor de ontwikkeling van biodiversiteit en natuurlijke weerbaarheid.
Kijk eens naar de speech van Prince Charles die op het congres in Kew Gardens sprak over de noodzaak van plantgezondheid. Ik heb het voorrecht gehad hem te mogen spreken en deze man verdient meer krediet dan het imago wat hem aangehangen wordt. Ik heb hem leren kennen als een sterke vertegenwoordiger van de belangen van bomen.
Sinds we meer en meer op het risico van insleep van buitenaf alert moeten zijn, ben ik gestopt met het meenemen van planten en zaden vanuit buitenlandse oorden. Je ziet dan ook steeds vaker op vliegvelden dat dit verboden is, en terecht. Internationaal Jaar van Plant Gezondheid is dé kans om de noodzaak van een gezond bomen bestand en bewustzijn rondom de risico’s van ziekten en aantastingen onder de aandacht te brengen.
