Blijf op de hoogte

Voor de laatste keer dit jaar kijk ik terug op een eikenprocessierupsen seizoen welke zijn weerga niet kent. Waren we in maart nog met vier leden van het Kenniscentrum Eikenprocessierups bijeen om te overleggen hoe we nu toch de leidraad update geregeld konden krijgen. Kijk ik nu terug hoe we deze week een congres  gehouden hebben waarbij 500 mensen aanwezig waren. Het kan verkeren in rupsenland!

 

Dit jaar is het meest succesvolle jaar van de eikenprocessierups wat we ooit ervaren hebben. Dit doordat de omstandigheden erg gunstig waren voor het insect maar ook omdat deze zich sinds 2010 landelijk heeft verspreid en ook in de ‘nieuwe gebieden’, zoals het noordoosten van Nederland, in de tussenliggende tijd tot een ware plaag heeft kunnen opbouwen. Eind 2018 is in een bericht op Nature Today aangegeven dat de hoeveelheid rupsen in 2019 wel eens drie keer zoveel zou kunnen zijn als in 2018 welke toen ook al een behoorlijk ernstig jaar was. Hebben we dan echt nooit zoveel rupsen gehad? Hij was toch al veel vaker in Nederland en is weer weggegaan wat lopen jullie nou allemaal maar media aandacht te vragen. Het is gewoon de schuld van de media dat we zoveel overlast hebben, fake news! Tja, je kunt energie krijgen van dit insect en je kunt soms ook wel eens wat moedeloos worden. Van de zijlijn wat staan te schreeuwen is in deze tijd niet zo heel moeilijk. Dat is voor mij ook de belangrijkste reden om vooral niet op Facebook te zitten, daar krijg ik dus geen energie van.

In 1995 en 1996 is in Noordoost Brabant een eikenprocessierupsen plaagintensiteit ontstaan die minimaal zo erg was als we nu kennen met als media hoogtepunt de gevolgen voor de renners van de Tour de France die toen in ’s Hertogenbosch starten. Belangrijk verschil is dat het toen ‘slechts’ in die regio aanwezig was en niet in heel Nederland wat nu wel het geval is. Maar wat zeker zo belangrijk is in de hele rupsen populatie ontwikkeling is dat we in de loop van de tijd een verarming van ons landschap alsmaar zijn blijven doorzetten.

De eerste aanzet tot uniformering en daarmee verarming is misschien wel ontstaan door de ruilverkaveling waarbij in de tweede helft van vorige eeuw de traditionele beplantingen, welke de landbouw percelen van elkaar scheidde, gerooid werd en gecompenseerd in lange eenduidige beplantingen langs de wegen. Om de 7 meter een boom en later werd die afstand wat groter maar nog steeds alle bomen van gelijk soort en leeftijd. In Noord Brabant kwam daar nog specifiek de verandering van de houtvraag bij. Traditioneel waren daar vanwege de klompenindustrie veel populieren te vinden maar naarmate die vraag afnam werden deze bomen vervangen door veelal eiken. Eik is een makkelijke betrouwbare boomsoort met een gewaardeerde houtkwaliteit en voorspelbaar onderhoud. Ons wegennet nam daarbij toe en telkens weer bomen langs de wegen en zelden of eigenlijk bijna nooit had iemand het lef of de creativiteit om in soorten te schakelen laat staan aritmisch te planten of wisselen in leeftijd. En zo is ons landschap volgelopen met een eenduidige beplanting van bomen van één soort die als soldaten langs de weg staan waarbij we kunnen vaststellen dat oost Nederland gedomineerd wordt door eik en west Nederland door es. Gemeente Emmen geeft hierbij aan dat 70% van haar boompopulatie uit eik bestaat. En krijg je daar een geslacht (eik) gespecialiseerde ziekte in dan zijn de poppen aan het dansen, de rapen gaar, heb je het gedonder in de glazen zijn de effecten massaal en kun je op de blaren gaan zitten. Niks fake news harde realiteit.

Maar deze zomer is ook gebleken dat we een inventief volkje zijn. Vanaf alle kanten kwamen dé oplossingen om de eikenprocessierups te bestrijden. Hieruit blijkt maar al te vaak hoe wij mensen verkeerd geprogrammeerd zijn en denken dat we dit insect kunnen uitroeien. Dat kan maar daar is slechts één oplossing voor: voedselbron oftewel alle eiken afzagen. En dat is dus geen oplossing. Om nu meteen de listigheid van de journalist ter discussie te stellen, nee Henry Kuppen zegt niet dat we alle eiken af moeten zagen. Maar ik snap dat dit een aantrekkelijke kop boven een artikel zal zijn vandaar dat ik ook een trigger in de kop van deze blog heb gezet.

Even terug naar de innovatie die we zien. Daar zitten zeer interessante ontwikkelingen bij die het onderzoeken zeker waard zijn. Maar wat echt van belang is dat de werkelijke effecten van de methode onderzocht dienen te zijn waarbij de centrale vraag bij de preventieve methodes   moet zijn: wat zijn de effecten én de ongewenste neven effecten? En bij de curatieve/reactieve methodes: wat blijft achter en zijn brandharen afgebroken? Internet is dan heel dankbaar om de vele innovaties te zoeken, je ziet hier dat iemand in een laboratorium setting een middel staat te promoten. Deze omgeving schept een soort van vertrouwen voor de wetenschappelijke onderbouwing van de inzet van een product. Luister je naar het verhaal erbij merk je al snel dat de wetenschappelijke onderbouwing en praktische ervaring juist ontbreekt en wollig taaljargon hoogtij viert. Wat ik echt stuitend is vind is de rupsenval welke van origine in Frankrijk wordt toegepast voor de dennenprocessierups waarbij de Franse fabrikant aangeeft dat het niet werkt voor de eikenprocessierups. Dit product wordt nu in Nederland verkocht en op youtube kun je een wethouder zien die vertelt dat hij de eerste vallen nu (september) installeert met als doel om de eikenprocessierupsen in de vallen te vangen én de eitjes die deze leggen. Het is de beste man niet kwalijk te nemen maar het verkregen advies in deze slaat de plank volledig mis. Je hebt kennis nodig van de levenscyclus van de eikenprocessierups om te begrijpen dat er nu helemaal geen activiteit is van de rups en sterker nog rupsen leggen geen eitjes maar goed dat kun je misschien een wethouder niet kwalijk nemen dat deze zich daar in vergist. Er waren deze zomer wel meer innovatieve geesten welke de uitwerpselen in de nesten aanzagen voor eitjes en hun methodes daar op richten. De reactie van mijn Belgische collega Wim Peeters welke de rupsenval aangrijpt om eens smakelijk te lachen om die domme Hollanders is treffend en getuigd van humor. Ik ben er ook wel dubbel in want ik kan er enerzijds om lachen maar als ik hoor dat er gemeentes zijn die hier serieus in investeren kan ik er ook wel verdrietig, nee eigenlijk boos om worden. Dit soort niet bewezen acties zijn slecht voor de sector en zet ons neer als een stelletje domoren die maar wat aanklooien. Zo papegaaien we elkaar graag na en voor je het weet roepen we dat eiken met klimop geen eikenprocessierupsen in komen, kijk hiervoor even naar onderstaande foto en zie het tegendeel.

De eikenprocessierups zal nooit uit te roeien zijn en na 30 jaar aanwezigheid ben ik er ook niet van overtuigd dat het vanzelf wel weer verdwijnt. We moeten gaan omvormen naar meer biodiversiteit en een complex aan maatregelen inzetten om de natuur te gebruiken in plaats van misbruiken om tot een balans te komen. Het is mijn grote overtuiging dat dit de enige duurzame lange termijn oplossing is. Daarnaast zullen we zeker nog een flinke periode op specifieke locaties de bekende korte termijn oplossingen moeten inzetten van geïntegreerd beheer waarbij een zorgvuldige afweging van preventieve en curatieve/reactieve maatregelen wordt ingezet om tot acceptabele niveaus van beperkte overlast te komen. Ik nodig een ieder uit de vernieuwde Leidraad Beheersing Eikenprocessierups goed te lezen, te doorgronden en toe te passen in de praktijk. En ja daar hoort Kenniscentrum Eikenprocessierups graag van als die verbeterd kan worden. Hiermee heeft een ieder de mogelijkheid om de balans aan te brengen in zijn beheer gebaseerd op bewezen methodes en werkelijke data. En voor alle duidelijkheid eikenprocessierupsen hebben zeker effect op het welbevinden van de mens en dier maar het is geen plutonium. Zoek de balans grijp in waar het echt nodig is, communiceer een eerlijke boodschap en heb vertrouwen in de natuur.

Wil je een bericht ontvangen als een nieuwe blog is geplaatst? Meld je hier aan.

Blijf op de hoogte
Reacties niet mogelijk
Deze website maakt voor een optimale werking gebruik van cookies. OK Toestaan Weigeren Lees voor meer informatie onze privacyverklaring privacy Cookie instellingen Dit veld is niet ingevuld De ingevulde tekst is te kort De ingevulde tekst is te lang