Bomen om blij van te worden: Moeierboom van Etten-Leur verkozen tot Nederlands mooiste boom!
0 weergaven Reacties niet mogelijkDe Moeierboom van Etten-Leur is onlangs gekozen als meer dan terechte winnaar van de mooiste boom van Nederland verkiezing. Deze moeder van de bomen is een cultuurvorm welke al sinds 1675 op de Markt in Etten-Leur als etagelinde wordt onderhouden. Een boom die door de wereldberoemde Nederlandse schilder Vincent van Gogh al in 1881 is gezien en in 2021 zal meedingen aan de Europese verkiezingen.
De naam Moeierboom roept meteen al een zekere mate van respect op, de suggestie alsof dit de moeder van alle bomen is, zit in de Brabantse naam besloten. Nu is de boom in het jaar 2020 met een leeftijd van 345 jaar indrukwekkend oud maar daarmee ben je nog geen moeder van alle bomen. Echter als je de vorm van deze boom bekijkt dan is het een toonbeeld van een boom die je bescherming biedt, waar je veilig onder de takken in de luwte kunt gaan zitten en de Moeierboom over je waakt. Nederland kent hooguit nog tien van deze gedenkwaardige overblijfselen van cultuur vormbomen.
Inmiddels ben ik zoveel mogelijk vorm- en etagelinden aan het verzamelen in West Europa en heb ik tientallen van deze bomen bezocht in Nederland, Duitsland en België. Je kunt in verschillende blogs van mij al de meest indrukwekkende cultuurvormen vinden zoals de Stufenlinde van Grettstadt en de Etagelinde van Macon. Ik ben ervan overtuigd dat er nog vele gaan volgen.
De Moeierboom is een grootbladige linde (Tilia platyphyllos) welke al eeuwen in één etage of prieelvorm wordt gesnoeid. De gesteltakken worden op plusminus 275 cm hoogte ondersteund door een ijzeren frame met op de verbindingsstukken gietijzeren elementen welke fraai worden onderhouden. Op de horizontale gesteltakken zijn de opstaande takken in het midden op ongeveer 3 meter hoogte boven de gesteltakken geknot. Aan de rand van de etage zijn de opstaande takken wat lager geknot wat tot gevolg heeft dat de bovenzijde van de kroon een ronde vorm heeft. De kroonvorm komt exact overeen met de etagelinde van Oisterwijk welke ik in één van mijn vorige blogs beschreven heb.
Zoals ik het kan afleiden, is het al vele jaren gebruikelijk om de boom jaarlijks te knotten, mede getuige de foto die ik in 1990 heb gemaakt. Inmiddels resulteert het onderhoud in een toenemend houtvolume van de knoten. Tijdens mijn bezoeken aan deze boom is het me opgevallen dat de éénjarige scheuten, soms onvoldoende consequent, diep worden afgeknipt. Het probleem is dat als je ieder jaar 1 cm basis van een scheut laat zitten je na 10 jaar 10 cm hoger uitkomt. Je kunt je voorstellen dat na een tiental jaren niet helemaal consequente snoei er houtklompen aan de uiteinden van de vaak fragiele takken ontstaan die de tak door achterblijvende diktegroei niet meer kan dragen op een gegeven moment zullen uitbreken. Ik heb dit fenomeen als eens vaker beschreven als knotskoppen. Bij de bomen die ik gezien heb waarbij deze klompvorming niet ontstond werden scheuten juist consequent glad afgeknipt. Wat ook regelmatig wordt ingezet is een alternerende snoei waarbij afwisselende snoeifrequenties worden gehanteerd. Dus niet ieder jaar alles afknippen maar ook een keer om de drie jaar of dan weer eens na twee jaar. Daarnaast kan ook nog binnen de twijgen geselecteerd worden door niet alles gelijktijdig af te knippen maar een deel van de twee- of driejarige scheuten te handhaven welke dan weer bij de volgende snoeibeurt worden verwijderd. Dit levert wel een rommelig kroonbeeld op maar het positieve is dat er flinke groei wordt gegenereerd wat soms echt nodig is om het herstellende vermogen van de boom te vergroten. Positief aan het onderhoud van de Moeierboom is dat de kleine scheuten behouden blijven en zodoende een deel van de groei in het voorjaar direct weer kan beginnen.
De Moeierboom staat ondanks zijn leeftijd nog steeds geweldig vitaal te groeien en de stam is nog steeds maar vrij beperkt van diameter, volgens deze meetgegevens uit 2019 slechts 206 cm stamomtrek. Een gevolg van eeuwen consequente snoei waardoor de fabriek als het ware steeds maar klein wordt gehouden.
Voor de leeftijd van de boom laat ik me leiden door de informatie die ik over de boom kan vinden op internet, mijn eigen ervaring en de gegevens ter plekke. Aan de ene zijde van de boom staat: ‘Dit natuurmonument uit 1675 passeerde Vincent van Gogh dagelijks’ maar aan de andere kant van de boom staat een steen met daarop 1774! Dit laatste wordt door het Brabants Historisch Informatie Centrum gesteld onjuist te zijn. Het is lastig te beoordelen of de boom nu 246 jaar of 345 jaar oud is. Gezien de beperkte omtrek neig ik meer naar 246 jarige leeftijd. Bij een stamomtrek van 206 cm is de gemiddelde omtrek aanwas per jaar slechts 0,8 cm geweest. In het geval van een 345 jarige leeftijd is de gemiddelde omtrek aanwas zelfs nog maar 0,6 cm hetgeen resulteert in een gemiddelde jaarring van 1 mm wat erg weinig is. Echter gezien de goed onderbouwde bewering van hiervoor lijkt 345 jaar ook heel goed mogelijk mede gezien het feit dat de boom zeer consequent beperkt wordt gehouden in zijn kroonvolume.
Wat ik in Brabant regelmatig zie is dat we nogal chauvinistisch zijn over Vincent van Gogh. De man heeft maar ergens geslapen of we hebben er weer een Vincent van Gogh stad bij. Zo claimt Nuenen een sterke verwantschap met Vincent van Gogh en laten ze daar nou ook een etagelinde hebben. Een goede inspiratie om deze een volgende keer aan de orde te laten komen. Maar zo ook dus Etten-Leur. Trots vermeldt een bordje bij de boom dat deze wereldberoemd geworden kunstschilder dagelijks langs deze boom liep nadat hij zich in 1881 in Leur had gevestigd. Als ik dit op me in laat werken raak ik nog meer onder de indruk van de Moeierboom. Toen Vincent (ja ik ben ook een Brabander en dan mag, nee moet je elkaar tutoyeren of net zolang met elkaar praten over wederzijdse bekenden tot je familie bent) in Etten-Leur was om misschien wel deze boom te bezoeken was de Moeierboom al minimaal 107 zo niet al wel 216 jaar oud. Vincent was toen nog aan het schrapen om zijn kost te verdienen en deze boom stond er al. Dat moet toen al exact dezelfde kroonvorm zijn geweest. Het enige wat anders zal zijn geweest is de omgeving. Vincent is in 1890 overleden en inmiddels zijn er maar weinig mensen op aarde die zijn kunstwerken kunnen betalen. Maar de boom is steeds hetzelfde gebleven. Dat blijkt ook wel in de tijd dat ik de boom ken. In 1990 bezocht ik de boom en toen stond de boom nog in een sterk versteende omgeving en raasde de provinciale weg langs het plein . Nu wordt de boom veel meer recht gedaan en staat deze op een meer intieme prominente locatie maar nog steeds met exact dezelfde kroonvorm.
In Europa wordt al tien jaar de Boom van het Jaar gekozen. Sinds drie jaar wordt door de Stichting Beheer Natuur en Landelijk Gebied, het SBNL Natuurfonds de Nederlandse verkiezing van De Boom van het jaar georganiseerd. Het feit dat verkiezingen voor mooiste bomen worden gehouden is enorm toe te juichen. Hiermee wordt de schoonheid en pracht van bomen onder een breder publiek onder de aandacht gebracht. Bomen kunnen zo indrukwekkend, tijdloos en oneindig mooi zijn dat we tot in de eeuwigheid een verkiezing Boom van het Jaar kunnen houden en ik weet zeker dat iedere keer weer meerdere bomen geschikt zullen zijn en het moeilijk kiezen is. In 2020 was de Bewaker van het gezonken dorp, een 350 jarige grove den in Tsjechië de mooiste boom van Europa. In Nederland is in 2019 De Bladelse heksenboom van Zwarte Kaat gekozen als boom van het jaar. Het jaar ervoor was het ook al de eer aan een Brabantse boom. In mijn beleving geheel onwillekeurig want ik ken in iedere provincie wel bomen die Nederlandse boom van het jaar mogen worden.
De Moeierboom van Etten-Leur is een machtige boom om te kennen. Machtig door het respect wat vele generaties aan deze boom hebben gegeven door deze altijd te blijven behouden. Wij zijn het verplicht aan onze voorouders om dat met hetzelfde respect te blijven doen en dit bewustzijn aan onze kinderen over te dragen.