Bomen Laten Leven

12-02-2022 0 weergaven Reacties niet mogelijk

We zijn zuinig op onze nationale monumenten en gaan er prat op als die een UNESCO status hebben weten te vergaren. Wat voor beeld zit er nu in je hoofd? Dat van een fraai gebouw, bijvoorbeeld het Binnenhof of de Amsterdamse (werelderfgoed) grachten? Degene die bij nationale monumenten aan bomen denkt is waarschijnlijk met hetzelfde virus behept als ik. Voor een ieder ander is een boom van eeuwen oud hooguit een oude boom maar zelden een monument. Dat betekent maar al te vaak dat de waarde van een oude boom onderschat wordt en vrij makkelijk verdwijnt. Hoe verdrietig is het om vast te stellen dat monumentale bomen in hun voortbestaan worden bedreigd. Hoeveel mooier is het als we Bomen Laten Leven.

Huidige veiligheidssystematiek in conflict met behoud van bomen

Boomeigenaren kennen vanuit de zorgplicht een juridische noodzaak tot het beheren van risico’s voor de omgeving. Daaruit is de boomveiligheidscontrole voortgekomen, een systematiek waarbij inspecteurs met basiskennis bomen in wisselende frequentie controleren. De mogelijkheid die ze in de risicoclassificering hebben, is een maatregel toekennen aan een boom die binnen een bepaalde periode uitgevoerd moet worden. Het is aan de eigenaar om de maatregel op de één of andere manier op te volgen. Dat kan een vervolg controle zijn in een hogere frequentie, een nader onderzoek, een ingreep zoals een snoeimaatregel of de meest desastreuse maatregel voor de boom; vellen. De aanwezigheid van een vruchtlichaam van een schimmel is al vaak aanleiding voor een maatregel. Alle bomen leven met schimmels, en bij oude bomen neemt met het vorderen van de jaren de kans op ontwikkeling van vruchtlichamen op de stam en takken alleen maar toe. De schimmelwereld is een ongelofelijke complexe uitgebreide wereld. Ook al ben je mycoloog dan nog is de wereld van de schimmels een mysterieuze ontdekkingstocht waar nog veel te leren is. Dit gegeven is direct in conflict met oude bomen waar vruchtlichamen op te zien zijn. Ik wind me nog op over het verdwijnen van een monumentale beuk van 151 jaar. Maar zo zijn veel meer bomen dagelijks slachtoffer van foute interpretatie. Hier is nog een wereld te winnen en ontbreekt het bewustzijn Bomen Laten Leven.

Profilering van boomverzorgende bedrijven

Het is opvallend hoe veel ‘boomverzorgende’ bedrijven zich profileren door te laten zien hoe ze bomen slopen. Niet zelden open je de site van een boomverzorger of krijg je een LinkedIn bericht te zien waarbij stoer wordt ingegaan op een rooiproject van een grote boom. Ik zou het zoveel stoerder vinden als een boom of project te zien is waar op behoud is ingezet. Hoe mooi is het om later nog eens fijntjes aan je kleinkinderen uit te leggen hoe de boom, waar zij dan nog van kunnen genieten, door jou van de kap is gered. Met je dove motorzaag vingers wijzen naar die lege plek die opa 50 jaar geleden gemaakt heeft zal weinig indruk op de kleinkinderen maken. Er is zelfs bij professionals nog bewustzijn nodig voor Bomen Laten Leven.

Gemiddelde leeftijd van de stadsboom

We kennen een omlooptijd van stadsbomen die niet overeenkomt met de potentiële periode dat een boom zou kunnen groeien. Bomen van de derde grootte, zoals sierkersen, kunnen tot wel 80 jaar worden, bomen van de tweede grootte, zoals berken, bereiken soms wel leeftijden van 120 jaar en bomen van de eerste grootte, zoals linden en eiken, groeien honderd zo niet wel meer dan duizend jaar. Voorwaarde is altijd dat mensen er zoveel mogelijk met hun tengels van afblijven. Oorzaken van het vroegtijdig verwijderen van bomen in de stedelijke omgeving zijn vaak te wijten aan een slechte groeiplaatsinrichting wat meestal resulteert in wortelopdruk, slechte condities en daarmee slecht functioneren op ecosysteem functies zoals verkoeling van een omgeving. Daarbij komen de vele bodemtypen in Nederland die een bedreiging vormen voor bomen om oud te kunnen worden. Neem een veenbodem als ondergrond van een woonwijk en om de 10 jaar kan het zomaar zijn dat de gehele openbare ruimte 30 cm opgehoogd moet worden. Straten, lantaarnpalen en bomen zakken door belasting van de instabiele organische veen ondergrond, maar de huizen staan op palen dus die blijven op niveau staan. En dan nog de infrastructuur die de maatschappij aan het draaien houdt, een riolering is na een 40-tal jaar versleten en zal vervangen moeten worden. En neem de kabel tv in de jaren ‘90 en nu de glasvezelkabel, die overal de grond in gefietst wordt. Allemaal gevolgen voor de groeiplaats van de boom die resulteren in een korte omlooptijd door wortelschade en groeiplaatsverkleining. Bomen zijn lang niet zo dynamisch als de omgeving waarin ze verkeren. Ik denk als een boom zou kunnen bewegen was ze allang de stad uitgerend!

Kijken we naar de data van boombestanden dan zijn er maar weinig gemeentes waarvan meer dan 10% van de bomen ouder is dan 60 jaar. Sterker nog, veel gemeentes hebben een dusdanig jong bomenbestand dat slechts 2%, of nog minder, ouder is dan 60 jaar, teleurstellend maar waar en geheel in conflict met Bomen Laten Leven.

Nederland kan beter zorgen voor haar oude bomen

‘Nederland kan het weer, die VOC mentaliteit, over grenzen heen kijken, dynamiek…toch? balkte onze oud premier Jan-Peter Balkende toen vernieuwingsdrang iets teveel gehinderd werd.

Nog steeds wil Nederland graag voorop lopen in ontwikkeling, dit strookt vaak niet met behoud van bomen. Zo is het op het gebied van behoud van oude bomen droevig gesteld. We kennen een vrijwillige nationale organisatie ,de Bomenstichting, die zorg en aandacht bevordert voor onze nationale monumentale bomen. Op gemeentelijk niveau worden of zijn met regelmaat monumentale en waardevolle bomenlijsten ontwikkeld maar dan is dit meestal een onderdeel van het versoepelen van het kapvergunningen beleid.

Maar zelden staat hier een fatsoenlijk fonds tegenover waar eigenaren van monumentale bomen aanspraak op kunnen maken. Bij het opstellen van dergelijke monumentale bomenlijsten moet je vaak aan een burger uitleggen waarom er tegenover het maatschappelijke belang van de opgenomen boom geen compenserende middelen staan. Voor mij is een voorbeeld van onderwaardering van een monument, de nationaal gekende monumentale eik op het Landgoed Verwolde te Laren. Hier staat een collectebus onder de boom met de tekst: ‘Deponeer uw gave in mijn ‘mond’ dan houden we de Dikke Boom zo goed mogelijk gezond’. Een boom die stamt uit de VOC periode is gedegradeerd tot schooier.

Vernieuwing zit in onze cultuur, zo heeft de ruilverkaveling in Nederland geleid tot een ongelofelijke verschraling van het cultuurlandschap en zijn vele oude bomen met houtwallen verdwenen en gecompenseerd in schaambosjes die op geen enkele manier recht doen aan het verloren erfgoed. Ook als mensen verhuizen is er met regelmaat geen besef om bestaande bomen in de tuin te handhaven maar gumt de hovenier met gemak alles uit, zagen we alles weg en beginnen we opnieuw met de op dat moment meest modieuze soortkeuzes. Wat ontbreekt is de waarde en rol inzien van de boom: Bomen Laten Leven.

Een kleine aanzet tot bewustzijn: De Nationale Bomen Top 50

In mijn professionele leven ben ik directeur van Terra Nostra, samen met Nationale Bomenbank behoren we tot dezelfde groep. We zijn zusterbedrijven van elkaar die onafhankelijk van elkaar opereren met dezelfde missie: ‘Met bomen dragen we bij aan een leefbare stad’. Nu heeft Nationale Bomenbank iets te vieren want dit jaar, 2022, bestaan ze 50 jaar en dat moet gevierd worden. Nationale Bomenbank is een bedrijf van het eerste uur wat nog steeds actief en leidend is in de uitvoering van boomspecialisme. Wat past daar bij om het jubileum te vieren? Iets wat maatschappelijke waarde heeft. Iets wat met bomen te maken heeft. Iets wat symboliseert waar wij voor staan. Juist: Bomen laten Leven!

Om deze reden is de actie De Nationale Bomen Top 50 opgezet. Een initiatief waarbij iedereen die betrokken is bij bomen deze kan nomineren op de site DeNationaleBomenTop50.nl Op deze site kan een ieder zijn favoriete boom plaatsen. Maar niet minder belangrijk bij iedere boom hoort een verhaal, ook het verhaal bij de boom willen we ontdekken. Na het nomineren volgt het stemmen. Hierbij dient de deelnemer zijn netwerk te motiveren en op zijn boom laten stemmen om deze boom in de Nationale Bomen Top 50 te krijgen. Uit deze Top 50 zal door een vooraanstaande vakjury op basis van vooraf opgestelde criteria de Top 5 gekozen worden. De bomen in de Top 5 krijgen gratis levenslange zorg met als doel levenslang behoud van de boom, dat betekent dat Terra Nostra de boom zal inventariseren en onderzoeken om tot het beste beheer te komen en de Nationale Bomenbank zal de beste zorg uitvoeren. Een kleine aanzet om het besef te stimuleren dat bomen en vooral oude bomen van belang zijn.

Denkt u bij de maatregelen aan het snoeien van bomen of vrijzagen van het wegprofiel zodat het verkeer eronderdoor kan? Ja dat kan, maar het kan ook zomaar zijn dat het beste beheer om tot levenslang behoud van de boom te komen het beschermen van de groeiplaats is, omvormen naar een bosbodem en voor de rest de handen in de zakken houden. Bomen levenslang behouden betekent dat je kunt doorgronden wat een boom nodig heeft om oud te kunnen worden. Dat is niet zelden de invloed van de mens wegnemen of herstellen. Snoei kan soms ook helpen maar doorgaans ligt hier een sterke mensbehoefte onder en draagt snoei niet altijd bij aan de boom behoefte. Ja de bomen in de Top 5 zullen ook gesnoeid kunnen worden als uit het langjarige beheerplan blijkt dat dit bijdraagt aan het behoud van de boom. Dat de omgeving veilig moet zijn zal zeker meegenomen worden maar dat we naar meer dan afgestorven takken kijken mag duidelijk zijn. Alleen zo kunnen we: Bomen Laten Leven!

Help het bewustzijn van oude bomen te vergroten en nomineer je favoriete boom tot uiterlijk 31 mei 2022 op: www.denationalebomentop50.nl