Herfst brengt herinneringen naar boven

Sowieso is het lastig om geuren te beschrijven en toch merk je dat ze diep in je geheugen liggen opgeslagen. Zo brengt de typische lucht van verterend populierenblad me terug naar 1982 toen ik voor het eerst zag hoe iemand met touwen in bomen klom in Wieringerwerf. Als leerlingen van de bosbouwschool uit Velp moesten we tijdens een werkstage dikke populieren vellen en John Vrolijk slingerde daarvoor indrukwekkend door de bomen. Dat was het moment waarop ik besloot om hetzelfde werk te willen gaan doen, boomklimmen. Wat kon je er toen prat op gaan als je weer een dikke populier had geveld. Dat gevoel is in de loop van de tijd danig verandert, iedere boom die ik kan handhaven ben ik nu meer blij mee. De stageperiode in Wieringerwerf doet me ook denken aan de muziek van toen: Dexy’s Midnight Runners met Come on Eileen. Misschien is het de herfst die je aanzet tot terug blikken, je hebt daar immers alle tijd voor tijdens lange donkere avonden. Het korten van de dagen vind ik wel het minst fijne aan de herfst. Maar gelukkig nog maar tot 21 december en dan hebben we de kortste dag alweer gehad. Een belangrijk moment in de natuur want vanaf het moment dat de dagen gaan lengen zijn de eerste tekenen van nieuw leven weer te zien. De vlier loopt dan al voorzichtig uit en de fruitbomen laten daarna al spoedig de knoppen zwellen.

Zoals ik de seizoenen nu ervaar lijkt het er steeds meer op dat we nog maar twee seizoenen hebben. De lente gaat in april al over in zomerse temperaturen en de winter lijkt steeds minder vorst te kennen en met zijn zachte temperaturen op een herfst. Als je de oudere generatie mensen in de zomer vraagt wanneer het herfst is en bomen de bladeren verliezen dan zullen ze al snel oktober zeggen. Ik weet niet of deze late herfst het gevolg is van klimaatverandering maar ik bedenk me wel dat het nu eind november is en we nog steeds blad aan de bomen hebben en al sinds jaren het blad niet meer in oktober van de bomen valt.

In 2005 hebben we ook een zeer late herfst gehad waardoor vooral de eiken eind november nog volop in het blad zaten. In het weekend van 25 tot 27 november 2005 viel destijds een grote hoeveelheid sneeuw. Er ontstond toen erg veel schade in de bomen die nog blad hadden want daar waren ze natuurlijk niet op berekend. Vele takken braken onder het gewicht van de sneeuw want die plakte geweldig en bleef volop in de kronen hangen. Naast takbreuk waren er ook veel takken die in de lengte scheurden en in de bomen bleven hangen, pechbalken genaamd. Ik weet niet wie die term bedacht heeft maar die persoon zal wel een keer pech hebben gehad met zo’n gescheurde tak.  De november sneeuwbui van 2005 gaf duidelijk aan dat loofbomen absoluut niet bestand zijn tegen winterse omstandigheden als ze nog blad hebben.

Wat ik me ook van die sneeuwbui herinner dat ik op verzoek van een ambtenaar het hele weekend met de brandweer de wegen in de regio heb vrijgemaakt van gebroken takken en gevaarlijke bomen. Toen ik op maandag met de gemeente om tafel zat hoe we de schade verder zouden gaan aanpakken, wist het hoofd groen me te zeggen dat ik niet hoefde te denken dat ze me gingen betalen voor het werk wat ik in het weekend had gedaan, want zij had me geen opdracht gegeven. Deze dame liet zien dat ze zelfs op haar tanden haren kon laten groeien. Tjonge, hoe diep kun je zakken als opdrachtgever dacht ik. Het is later allemaal keurig betaald maar gaf wel aan dat als je niet alles meteen formeel vastlegt en omwille van praktisch inzicht iets te voortvarend aan de slag gaat er altijd wel iemand is te vinden die zijn macht moet laten gelden.

Herfst maakt mensen ook opruimerig. We gaan dan onze vijand met grof geweld te lijf. En met vijand bedoel ik hier vooral de natuur, er valt namelijk blad en als we iets rotzooi vinden dan is het blad. Met bladblazers en grote bladzuigers gaan we het gevaar te lijf, we blazen alles keurig bij elkaar maar daar zit dit jaar wel een naar risico aan. Er zijn momenteel veel nesten van eikenprocessierupsen die in de zomer niet verwijdert zijn uit de bomen gevallen. Juist deze nesten vormen een risico  voor mensen die alle bladeren bij elkaar blazen. De brandharen zijn namelijk nog steeds actief en kunnen grote overlast op de blote huid bezorgen. Er zullen er niet veel zijn die dit nu nog aan de eikenprocessierups zullen relateren en daarom deze waarschuwing, ga geen bladblazen op plaatsen waar afgelopen zomer eiken aangetast zijn geweest met eikenprocessierupsen en nesten zijn ontstaan.

Het is sowieso veel beter om blad te laten liggen, dit hoort in de natuurlijke kringloop van voedselvoorziening van de boom. Als je een gazon hebt is het een hele goede manier om te voorkomen dat je gazon onder het blad afsterft door met een mulchdek gazonmaaier over het blad te maaien, als snel zul je zien dat pieren het gekorte blad het gazon in trekken waardoor een natuurlijke bemesting ontstaat.

Een ander fraai fenomeen van de herfst is de kleine wintervlinder die in het voorjaar soms flink vraatzuchtig is in bomen. Momenteel komen de vlinders uit de poppen welke in de bodem rondom bomen zitten. De vleugelloze vrouwelijke vlinders kruipen in de avond na zonsondergang uit de grond en zitten dan op de stam te wachten tot een gevleugeld mannetje komt om met ze te paren. Vervolgens leggen de vrouwtjes eitjes in de schorsspleten en is de oogst voor 2020 geborgd. Met een zaklamp zijn vooral de gevleugelde mannetjes vrij makkelijk te vinden op de onderste twee meter van de stam van (eiken)bomen en als je dan goed kijkt vind je er ook die aan het paren zijn. Je zult dan zien dat de vrouwtjes zonder vleugels er een beetje luguber uitzien. Een bijzonder fenomeen wat je makkelijk kunt vinden als je je ogen maar gebruikt. En weet je wat het fijne is? Dit kost geen entree, is helemaal gratis. Geniet van de herfst, de natuur en de kleine dingen die het leven zo waardevol maken.

Pechbalk, vooral als deze op je hoofd valt

Voor en na maaien met mulchdek gazonmaaier

Kleine wintervlinder, gevleugeld mannetje paart met vleugelloos vrouwtje